Arabuluculuk Nedir

Arabuluculuk Nedir ?

Arabuluculuk; 22/06/2012 Tarih 6325 Sayılı HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK KANUNU ile hukuk sistemimizde yer bulan ve kanuni tanımı ile “Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini” ifade eden bir alternatif uyuşmazlık çözümü türüdür.

a.       ZORUNLU ARABULUCULUK

6325 Sayılı Kanun’un yürürlüğünden sonra birtakım davaların açılabilmesi dava öncesinde arabulucuya başvurulmuş olması ve arabuluculuk sürecinin yürütülmüş olmasına bağlanmış olup bu durum zorunlu arabuluculuk veya dava şartı olarak arabuluculuk olarak ifade edilmiştir.

İlgili kanun hükümleri uyarınca;

i. İş Davalarında: Kanuna ve bireysel veya toplu iş sözleşmelerine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminat ile işe iade talepli davalarda arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir.

ii. Ticari Davalarda: Türk Ticaret Kanunu ve sair mevzuatta belirtilen ticari davalardan konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat taleplerini konu edinen davalarda arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir.

iii. Tüketici Mahkemelerinde: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uyarınca Tüketici Mahkemeleri’nde görülen uyuşmazlıklar açısından arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir.

iv. Kira Davaları: Kira ilişkisine dayanan; kira tespit davası, kira artış davası, tahliye davası gibi davalar açısından arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir

v. İtirazın İptali, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları: Türk Ticaret Kanunu’ndaki değişiklikle bu davalar açısından arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir.

b.       İHTİYARİ ARABULUCULUK

Arabuluculuğun dava şartı olmadığı durumlarda veya dava şartı olsa dahi tarafların uyuşmazlığın çözümü için anlaşma sağlayabildiği durumlarda üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri özel hukuk uyuşmazlıklarında başvurulabilecek bir alternatif uyuşmazlık çözümü türüdür.

İhtiyari arabuluculuk ile taraflar; uyuşmazlığın daha hızlı bir şekilde çözülmesini sağlayarak yıllarca dava süreçlerini takip etmekten kurtulduğu gibi yüksek yargılama masrafları ile karşı karşıya kalmanın da önüne geçebilmektedir.

Öte yandan arabuluculuk sürecinin gizliliği ilkesi sayesinde uyuşmazlıklarını ihtiyari arabuluculuk süreci ile gideren taraflar ticari sırlarının korunmasını da sağlayabilmektedir. 

1.       TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Arabuluculuk süreçlerinde arabulucunun ve tarafların ayrı ayrı hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır.

i. Gizlilik: Arabuluculuk tamamıyla gizli yürütülmesi gereken bir süreçtir. Arabuluculuğun gizliliği hem taraflar hem de arabulucu açısından aynı zamanda hem bir hak hem de yükümlülüktür. Taraflar; arabuluculuk süreci nedeniyle öğrendikleri bilgileri ve elde ettikleri belgeleri gizli tutmakla yükümlü ve karşı tarafın da bu yükümlülüğe uymasını bekleme hakkına sahiptir.
Öte yandan arabulucu da faaliyeti nedeniyle elde ettiği bilgi ve belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür.
Arabuluculuk sürecinde gizlilik ilkesini ihlal ederek bir kişinin hukuki bir menfaatine zarar veren kişiler hakkında Arabuluculuk Kanunu uyarınca 6 aya kadar hapis cezası verilebilmektedir.

ii. İradilik: Taraflar; arabuluculuk sürecine başvurmak, süreci devam ettirmek, süreci sonuçlandırmak veya süreçten vazgeçmek konularında serbesttir. Bu ilke uyarınca hiç kimse arabuluculuk sürecine katılmaya zorlanamaz.

iii. Eşitlik: Arabuluculuk süreci; tarafların tamamının tüm süreç boyunca eşit hak ve yükümlülüklere sahip olduğu bir süreçtir. Bu eşitlik sürecin aşamalarının yürütülmesinden, tarafların sürece dahil olma süresine kadar her alanda korunmaktadır.

2.       ARABULUCU SEÇİMİ VE SÜRECİN YÜRÜTÜLMESİ

Arabuluculuk Kanunu uyarınca başka bir usul belirlenmemişse arabulucu taraflarca seçilir. Taraflar uyuşmazlıklarının çözümü için diledikleri arabulucuya başvurabilmektedir. Herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşma sağlanamaması halinde adliyelerde bulunan arabuluculuk bürolarına başvurulması da mümkündür.

Tarafların bir arabulucu üzerinde anlaşmaları durumunda arabulucu belirleme tutanağı imzalanır ve bu tutanak uyarınca arabuluculuk süreci başlatılır.

Arabulucu taraflara eşit ve tarafsız bir şekilde yaklaşmak ve bu süreci bizzat yürütmek mecburiyetindedir.

Sürecin başında arabulucu; taraflara arabuluculuk sürecini, arabuluculuğun ilke ve esaslarını ve arabuluculuk sürecinin muhtemel sonuçlarını anlatır.

Arabuluculuk sürecine taraflar bizzat katılabileceği gibi avukatları ile birlikte de katılabilirler.

Arabulucu; bir hâkim rolü ile karar verme yetkisine sahip değildir. Arabulucu, taraflar arasında eşit ve tarafsız bir şekilde müzakere sürecinin yürütülmesini, bu müzakere sürecinde arabuluculuk sürecinin usul ve esaslarına uyulmasını ve sürecin sonunda müzakerelerin neticesini tutanak altına alır.

3.       ARABULUCULUK NETİCESİNDE TARAFLARIN ANLAŞMASI

Arabuluculuk sürecinin neticesinde oluşacak anlaşma; tarafların iradelerinin uyuşması ile mümkün olur, arabulucu tarafından tutanak altına alınır ve taraflarca imzalanır.

Anlaşma durumunda taraflar anlaşılan hususlara ilişkin daha sonra dava açamaz.

4.       İHTİYARİ ARABULCULUK ÜCRETİ

İhtiyari arabuluculuk; tarafların talep ve iradeleri ışığında yürütülen bir süreç olup arabuluculuk ücreti de taraflarca karşılanır.

Arabuluculuk ücreti; faaliyetin sona erdiği tarihte yürürlükte bulunan Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi’ne göre belirlenir. Kararlaştırılan arabuluculuk ücreti kural olarak taraflarca eşit şekilde ödenir. Ancak taraflar anlaşarak bu tutarın daha fazla ödemesine veya ücretin tamamını ödemesine karar verebilir.

Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi’nin altında bir arabuluculuk ücreti kararlaştırılamaz. Böylesi bir durum yasal olarak mümkün olmadığı gibi tarifenin altında ücretlendirilen arabuluculuk süreçleri her zaman tutanak iptali davası riski altında olur.

5.       İCRAEDİLEBİLİRLİK ŞERHİ

Arabuluculuk süreci sonunda düzenlenen anlaşma tutanağı Sulh Hukuk Mahkemesi’nden talep edilecek icra edilebilirlik şerhi ile birlikte ilam niteliğinde belge sayılır ve böylece ilamlı icra takibine konu edilebilir.

6.       İBRA ARABULUCULUK SÜRECİ YERİNE GEÇER Mİ?

Özellikle işçilik alacakları üzerinde yapılan anlaşma ve ödeme neticesinde taraflar arasında düzenlenen ibra sözleşmeleri; Yargıtay içtihadına göre ancak yazılı olması, iş akdinin sonlanmasından en az 1 ay sonra yapılmış olması, ibra konusu alacağın türü ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödeme tutarının eksiksiz bir şekilde yapılması şartlarına bağlıdır. Bu şartlara uygun olmayan ibralar arabuluculuk faaliyeti neticesinde düzenlenen anlaşma belgesi gibi bir hukuki koruma sağlamamaktadır. Bu nedenle taraflar arasındaki anlaşmanın muhakkak bir arabuluculuk faaliyetine konu edilmesi ve anlaşma belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir.